Dlaczego amygala wie, a ja nie?

Moje lęki czasami mnie przyduszają, a ja nie do końca wiem dlaczego. Próbuję sobie to wytłumaczyć, korzystając z informacji z neuronauk. 
Poniżej bardzo uproszczony model tego zjawiska -- odczuwanie lęku, którego powodów nie znam, bo wydarzenia związanego z jego powstaniem nie pamiętam.

Użyję czwórki aktorów: 

• Osa: zwierzę, którego się boję, choć może być to zupełnie coś innego
• Amygdala: to "centrum" lęku, czyli powoduje wydzielenie hormonów stresu
• PFC (racjonalne myślenie): czyli moja logika, potocznie mówiąc
• Hipokamp (HPC): obszar mózgu istotny dla zapamiętywania faktów, ale też miejsc

Użyłem tu tych części mózgu, żeby zademonstrować jeden z możliwych mechanizmów zapamiętywania lęków. 

Nie twierdzę, że hipokamp zapamiętuje na przykład obraz osy, ale może zapamiętywać miejsce, gdzie się ją spotkało.
To hipotetyczna sytuacja z osą, ale łatwa do narysowania :)

Jak mogłem nauczyć bać się osy i nie pamiętać o tym? 

1. W dzieciństwie, jako parolatek, chodziłem na bosaka po ogrodzie. Widywałem osy, ale nie wzbudzały one we mnie lęku. Latały sobie i tyle.

 2. Pewnego dnia, chodząc na bosaka, nadepnąłem na osę. Ta ostro mnie dziabnęła. Noga mi spuchła, tak, że nie umiałem na niej stanąć. 
Silny ból, a co za tym idzie także stres mentalny, spowodował wydzielenie dużej ilości hormonów stresu. Amygdala zadziałała, ale także inne połączenia neuronowe -- związane z tą sytuacją -- były bardziej aktywne. Cała sytuacja staje się ważna dla mojego systemu nerwowego, skoncentrowałem się na niej. 

 

3. Nastąpił proces utrwalania informacji. Stres spowodował, że emocje zapamiętały się dobrze, a fakty trochę pogubiły.
Kortyzol utrudnia na przykład funkcjonowanie racjonalnego myślenia (PFC). Dlatego mogę nie pamiętać dobrze tego wydarzenia, ale emocja utrwaliła się, to znaczy, lęk przed osą. Dlatego nie pamiętam już, że nadepnąłem na osę w ogródku, ale jej dźwięk czy nawet niektóre zakątki ogródka mogą mi się źle kojarzyć od tego momentu. Nie będę też chciał wracać do niego, bo mi się źle kojarzy.

4. Nie pamiętam już tego wydarzenia, ale gdy słyszę lub widzę osę, szczególnie gdy jestem w ogrodzie, zaczynam odczuwać lęk. 

Nie potrafię sobie tego lęku racjonalnie wyjaśnić, bo nie pamiętam, skąd się wziął, połączenie między PFC i Hipokampem jest bardzo słabe. Moja Amygdala zostaje jednak aktywowana, bo istnieje silne połączenie między nią a tym wydarzeniem.

Spotkanie z osą, czyli element pamięci biograficznej, zapamiętany jest w Hipokampie. Istniejące między nim a Amygdalą połączenie powoduje, że Amygdala jest aktywowana. 
Hipokamp rozpoznaje ogród i osę i przez to automatycznie aktywowana jest Amygdala. Można powiedzieć, że Hipokamp wysyła do niej sygnał, że trzeba się bać. Dlatego odczuwam lęk, choć wcale nie czuję bólu, bo osa mnie nie użądliła tym razem. Coś zaczyna mi ściskać klatkę piersiową, a tętno podskakuje. To praca Amygdali.

 

Jak wspomniałem, jest to bardzo uproszczony model, bo wprawdzie ogród zapamiętany jest prawdopodobnie w Hipokampie, to obraz osy zapamiętywany jest w korze wzrokowej. Dla uproszczenia umieściłem jednak te dwie informacje w jednym miejscu, w Hipokampie.

Nad takim lękiem można pracować, o czym w innym wpisie.

Ciekawe, jak Wy rozumiecie zjawisko wybiórczego zapamiętywania pewnych rzeczy szczególnie, gdy dotyczą one lęków.
Jakie braki widzicie w moim modelu? Co jest w nim interesującego?

Linki do jednego ze źródeł:
https://www.jneurosci.org/content/33/17/7234

Dla wyjaśnienia: CA1 i CA3 to obszary Hipokampu, LA to lateral (boczna) Amygdala.

" Second, stress also has a profound impact on how neuronal assemblies located in the amygdala and hippocampus interact and influence each other over the course of chronic stress."
"In conclusion, our findings suggest that amygdalar influence on the hippocampus becomes dominant during chronic stress. In particular, stress appears to shift control over area CA1 from the CA3 area to LA, which may explain some of the previously reported effects of stress on hippocampal place cells and spatial learning and memory"

Polecam oczywiście moją książkę, gdzie także wyjaśniam podobne zjawiska (link na marginesie). 😀